آرامش

? گزارش ساعت به ساعت عاشورا (1) ?

? می‌دانیم که بسیاری از وقایع محرم که مداحان و سخنرانان به صورت قطره‌ای و هر شب به مناسبتی بیان میکنند همه آنها در یک روز و آن روز عاشورا اتفاق افتاده است. لذا این دو سه روز، بر اساس منابع تاریخی به گزارش لحظه به لحظه عاشورا می پردازیم:

? حوالی 5صبح ? (مکن ای صبح طلوع!)

نماز صبح به امامت امام حسین علیه السلام و یارانشان اقامه شد. می‌گویند سیدالشهدا در این هنگام برای اصحاب خطبه‌ای خواند و آنها را به صبر و جهاد در راه خدا دعوت کرد. این ‌ در حالی بود که در همان لحظه لشکریان دشمن هم صف نماز جماعت تشکیل داده بودند و خودشان را برای جنگ با کاروان خاندان پیامبر (ص) آماده می‌کردند. می گویند پس از خواندن نماز صبح اباعبدالله (ع) فرمان داد تا همه دور خیمه‌ها را خندقی حفر کنند و آن را با بوته‌هایی که خود حضرت شب قبل از بیابان جمع کرده بود پر کنند تا زمان حمله دشمن بتوانند آنها را آتش بزنند و از اهل حرم محافظت کنند.

گفتگوی امام حسین(ع) و زینب کبری(س)

از امام سجاد(ع) روایت شده که: «در آن شبى که فرداى آن، پدرم به شهادت رسید در خیمه نشسته بودم و عمه‏ام زینب(س) از من پرستارى می­کرد، در آن هنگام پدرم از یارانش کناره گرفت و به خیمه خود رفت و جوین‏[1] - غلام ابوذر غفارى- نزدش بود و سرگرم تعمیر و اصلاح شمشیر آن حضرت(ع) بود. در این هنگام پدرم این اشعار را بر زبان جاری ساخت:

 یا دهر افّ لک من خلیل                    کم لک بالاشراق و الاصیل
من صاحب و طالب قتیل                    و الدّهر لا یقنع بالبدیل
 و انّما الامر الی الجلیل                      و کلّ حی سالک سبیلی

«ای روزگار، اف بر تو باد با این دوستی­ات؛ چه اندازه تو در صبحگاهان و شامگاهان از دوستان و خواستاران خود را به کشتن می­دهی و از آنها به عوض و بدلی هم قانع نمی­شوی. به درستی که کارها به دست خدای جلیل است و هر زنده­ای سالک این طریق است(همه فانی­اند جز ذات حق تعالی)»

ایشان دو یا سه بار، این شعر را تکرار کردند تا آن جا که فهمیدم و دانستم که منظورش چیست. پس گریه، راه گلویم را بست؛ ولى بغضم را فرو خوردم و هیچ نگفتم و دانستم که به زودی بلا، نازل خواهد شد؛ امّا عمه­ام نیز آنچه را که من شنیدم، شنید و چون مانند دیگر زنان، دلْ نازک و بی­تاب بود، نتوانست خود را نگاه دارد. پس از جا جسته و در حالى که لباسش را بر روى زمین می­کشید و سخت درمانده شده بود، خود را به امام(ع) رساند و گفت: وا مصیبتا! کاش پیش از این مرگم فرا رسیده بود. امروز، [گویى] مادرم فاطمه(س) و پدرم على(ع) و برادرم حسن(ع)، از دنیا رفته‏اند، اى جانشینِ گذشتگان و پناه بازماندگان.

[امام] حسین(ع) به او نگاهی کرد و فرمود: «خواهرم، شیطان، بردباری­ات را نبرد و شکیبایی­ات را از دستت نرباید.» زینب(س) گفت: «اى اباعبداللّه پدر و مادرم به فدایت، خود را آماده کشته شدن کرده­اى جانم به فدایت.» اشک در چشمان [امام] حسین(ع)، جمع شد و فرمود: «اگر مرغ قطا را در آشیانه‏اش به حال خود مى‏گذاردند [آسوده] مى ‏خوابید.»

زینب(س)گفت: «واى بر من؛ آیا تو به ناچارى تن به مرگ داده‏اى؟ این بیشتر دلم را می­ سوزاند، و بر من سخت‏تر و ناگوارتر است.» آن گاه، به صورت خود زد و گریبان، چاک کرد و بیهوش بر زمین افتاد. امام(ع) برخاسته آب به روى خواهر پاشید و به او گفت: «خواهرم، از خدا پروا کن و به تسلّى بخشىِ او، خاطر آسوده­دار. بدان که زمینیان، می­میرند و آسمانیان، باقى نمی­مانند و هر چیزى، از میان می­رود، جز ذات خدا که با قدرتش، زمین را آفریده است، و مردم را برمی­انگیزد تا همه، باز گردند و اوست یگانه و یکتاى بى‏همتا. جد و پدر و مادر و برادرم همگی بهتر از من بود (و همه از این دنیا رفتند) و سرمشق من و آنان و هر مسلمانى، پیامبر خدا(ص)  است.»

امام(ع) خواهرش را با این سخنان و مانند آن دلدارى داد و به او فرمود: «خواهرجان تو را قسم می­دهم که در عزایم، گریبان چاک ندهی و صورت نخراشی و چون به شهادت رسیدم، ناله و فغان نکنی.»

پس از اینکه عمه ام آرام گرفت پدرم، او را نزدیک من آورد و در کنارم نشاند و آنگاه به نزد یاران خویش رفت…»

طبق نقل مشهور، امام حسین (ع) حضرت عباس (ع) را پی آب فرستاده و ایشان شهید می شوند. با شنیدن این نقل، این سوال پیش می آید که چرا امام (ع) خود پی آب نرفتند؟!

? الارشاد شیخ مفید که از معتبرترین مقاتل است، ماجرا را به گونه ای نقل کرده که این سوال را پاسخ می دهد.
طبق نقل الارشاد، امام (ع) با حضرت عباس (ع) هر دو پی آب می روند، اما دشمن بین آندو فاصله می اندازد و حضرت عباس که سمت فرات افتادند، به سوی آب حرکت می کنند و…

در روز عاشورا چون سپاه دشمن آب را بر امام حسین (ع) و یارانش بستند، تشنگی بر آنها سخت گذشت. کودکان از شدت تشنگی می نالیدند. امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل درصدد تهیه آب با هم وارد میدان جنگ شدند و به سمت فرات حرکت کردند.(الارشاد، شیخ مفید)

عباس، هم‎چنان پیشاپیش حسین (ع) حرکت می کرد و می‎جنگید و به هر سو که حسین (ع) می‎رفت، او نیز به همان سو می‎رفت (دِیْنَوَری، الاخبار الطوال)

در این هنگام امام حسین (ع) روی سیل‎بند کنار فرات رفته و به سمت فرات روانه شد و سپاهیان عمر بن سعد از حرکت او جلوگیری کردند، مردی از بنی دارِم گفت: وای بر شما! میان او و آب حائل و مانع شوید و نگذارید او به آب دسترسی پیدا کند. حسین (ع) مرد دارمی را نفرین کرد. آن مرد [از نفرین امام] خشمگین شد و تیری رها کرد که بر گلوی حضرت اصابت کرد. امام حسین (ع) تیر را بیرون آورد، آن گاه دستهایش را [زیر گلو] گرفت و پر از خون شد و آن را پاشید و گفت:
«خدایا، به درگاهت شکایت می کنم از آنچه با پسر دختر پیامبرت می کنند». (تاریخ طبری).

آنگاه در حالی که عطش او شدّت یافته بود، به جایگاهش بازگشت. در این حال لشکر دشمن ، عباس (ع) را از هر طرف محاصره کرده و او را از امام حسین (ع) جدا کردند. عباس [که از برادرش جدا شده بود] به تنهایی با آنان جنگید. (شیخ مفید، الارشاد)

دشمن ضربتی بر دست راست عباس وارد کرد، عباس شمشیر را به دست چپ گرفت و به آنان حمله کرد.
عباس آن قدر جنگید که بی‎حال و ناتوان شد. در این زمان یکی از افراد دشمن پشت نخلی کمین کرد و ضربتی بر دست چپ او وارد کرد.
آنگاه، مشک را به دندان گرفت، چیزی نگذشت که تیری بر مشک اصابت کرد و آبهای آن فرو ریخت.
تیر دیگری بر سینه مبارکش اصابت کرد و بعضی نوشته ‏اند تیری بر چشم حضرت نشست و مردی از قبیله تمیم با عمود آهنین بر فرق مبارکش زد که از اسب به زمین افتاد.

«وَنادی‏ بِأعْلی‏ صَوْتِهِ: أَدْرِکْنی‏ یا أَخِی» با صدای بلند فریاد زد: برادر مرا دریاب.
چون امام حسین (ع)، عباس را در کنار فرات بر زمین دید، به سبب کشته شدن عباس به شدّت گریه کرد و فرمود:

الآنَ اِنْکَسَر ظَهْرِی وَ قَلَّتْ حِیلَتی ؛ «اکنون کمرم شکست و رشته تدبیرم گسسته شد»…

◾️صلی الله علیک یا اباعبدالله (ع)

? 1- اولین عمل مستحبی ذکر شده برای روز تاسوعا و عاشورا زیارت امام حسین علیه‌السلام است. زیارت امام حسین علیه‌السلام در شب عاشورا پاداش بسیار زیادی دارد. کسی که در شب عاشورا تا صبح در حرم سیدالشهدا علیه السلام بماند، خدا او را با شهدا و در کنار امام حسین علیه‌السلام محشور می‌کند.

? 2- روز نهم و دهم ماه محرم، روز مصیبت و اندوه اهل بیت علیه‌السلام و همه شیعیان است. به همین دلیل شایسته نیست که در این دو روز به ویژه روز عاشورا شیعیان به کسب و کار روزانه و کار‌های دنیایی بپردازند. در این روز محبان اهل بیت علیه‌السلام باید مشغول به عزاداری و شرکت در مراسم روضه اهل بیت علیه‌السلام باشند. 

? 3- در شب عاشورا خواندن نماز 100 رکعتی توصیه شده خواندن این نماز به این صورت است که:
? در هر رکعت بعد از سوره حمد 3 بار سوره توحید خوانده شود
? و بعد از نماز 70 بار سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ‏ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ گفته شود
? در روایت دیگری آمده که در ادامه ذکر بالا استغفار هم گفته شود.

همچنین توصیه شده که در نیمه‌های شب تاسوعا نمازی 4 رکعتی خوانده شود. در هر رکعت از این نماز بعد از سوره حمد 10 مرتبه آیه الکرسی و 10 مرتبه هم هر یک از سوره‌های توحید، فلق و ناس خوانده شود. بعد از سلام نماز 100 بار سوره توحید را بخوانید.

? 4- علامه مجلسى در زاد المعاد فرموده بهتر آن است که روز نهم و دهم را روزه نگیرید؛ زیرا که بنى امیه این دو روز را براى برکت و شماتت بر قتل آن حضرت روزه مى‏‌داشتند همچنین از طریق اهل بیت علیهم السلام احادیث بسیار در مذمت روزه این دو روز خصوصا روز عاشورا وارد شده است‏.

? 5- احیای شب عاشورا فضیلت زیادی دارد و بسیار توصیه شده است. در میزان ثواب آن آمده که اندازه عبادت همه ملائکه و برابر با هفتاد سال است. 

? 6- خواندن زیارت عاشورا در روز دهم ثواب بسیار زیادی دارد و می‌توان آن را از دور یا نزدیک خواند و به حضرت سلام و عرض ادب کرد.

? 7- در روز عاشورا هزار مرتبه ذکر: «اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَینِ علیه السلام.» خوانده شود.

? 8- یکی دیگر از اعمال توصیه شده برای روز عاشورا خواندن هزار مرتبه سوره توحید است.

? ✨امام صادق (ع) فرموده‌اند:
هر کس در روز عاشورا هزار مرتبه سوره «توحید» را بخواند، خداوند رحمان به وى نظر (رحمت) افکند و هر کس را که خداوند رحمان (با دیده رحمت) نظر کند، وى را مجازات نخواهد کرد.