آرامش

یکی از راه های درک زشتی دروغ و نجات از آن، اندیشه دربارۀ انگیزه‌ها و دلیل دروغ گفتن است.

علت دروغ در احادیث، چند مورد است:

1- احساس ذلّت درونی

یعنی شخص وقتی قابلیت خود را نشناخته و می‌خواهد 

شخصیتی ساختگی، تحویل اطرافیان بدهد، به دروغ متوسل می‌شود.

پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: لا يَكذِبُ الكاذِبُ إلاّ مِن مَهانَةِ نَفسِهِ علَيهِ؛ دروغگو، دروغ نمی‌گوید؛ مگر به خاطر خواری و ذلّت باطنی.

منبع :کنز العمّال، 8231

و به همین دلیل علی(ع) می‌فرماید:

این علّت دروغ: یکی از بدترین دلیل‌هاست.

زیرا فرد دروغگو خیال می‌کند با دروغ می‌توان پوششی برای کمبودها قرار دهد. راه به دست آوردن عزّت، همان راستی، کسب دانش و پاکی است. اصلاً همۀ باید بدانیم خداوند درون هرکس استعداد و سرمایۀ خاصی گذاشته که می‌توان آن را کشف کرد و عزیز شد و نیازی به دروغ نیست.

2- عادت به دروغ

3- ترس

4- علاقه به مال و وابستگی‌ها

5- حسد

6- خشم

منبع :راهکارهای دوری از گناه سلسله مباحث دروغ، نوشته عزیزالله حیدری

1-خواندن آیات و احادیث درباره دروغ 

راستی که وقتی انسان می‌خواند، پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: وقتی مؤمن بدون عذر دروغ می‌گوید، هفتاد هزار فرشته او را لعنت می‌کنند و از قلب او بوی گندی بیرون می‌آید که تا عرش بالا می‌رود و حاملان عرش او را لعنت می‌کنند…(1) آدم دچار نفرت از خودش و دروغ می‌شود.

و در حدیث دیگری آمده است:

اوّلین کسی که دروغ فرد را می‌داند خداست، سپس دو فرشته‌ای که با او هستند، سپس خود کاذب می‌فهمد که در سخنش دروغگوست.(2)

پیامبرصلی الله علیه وآله هشدار داده است که شیطان سرمه و لیسیدن و بوییدنی دارد. سرمه‌اش خواب و بوییدنش خشم و لیسیدنش، همان دروغ است.(3)

2- اندیشه در آثار دروغ 

در کلام حضرت مسیح‌علیه السلام به اصحابش آمده است:

وقتی کسی دروغ را تکرار می‌کند، ارزش و بهایش (نزد خدا و خلق) از بین می‌رود.

3- هم نشینی با راستگویان .

4- تفکّر در انگیزه‌های دروغ بسیار سازنده است‌.

منابع:

1-جامع السعادات، ج 2 ص 322.

2-همان، ص 323.

3-همان، ص 323.

منبع:راهکارهای دوری از گناه سلسله مباحث دروغ، نوشته عزیزالله حیدری

ششم: دل سوزی!

این هم از فریب‌های نفسانی است که به خیال دلسوزی می‌گوید: بیچاره فلانی، برایش غمگین شدم که چنین کاری از او سرزد. و با این شکل غیبت می‌کند. در حالی که می‌توانست بدون اسم و رسم هم برای کسی دلسوزی کند و چه بسا شیطان او را در این ورطه می‌اندازد تا ثواب غم و رحمت خواص را باطل کند.

هفتم: خشم و غضب؛

و چه بسا بسیاری از ما این خشم را عذری برای غیبت خود می‌دانیم و فریب می‌خوریم.

هشتم: اظهار شگفتی!

این مورد نیز از کلک‌بازی‌های نفس است که عیبی را از فردی در جمعی می‌گوید، به این گونه که: عجب از فلانی مرتکب چنین کاری شد!

نهم: حسادت.

منبع :راه کارهای دوری از گناه سلسله مباحث غیبت و تهمت، صفحه 17، عزیزالله حیدری

پنجم: همراهی دیگران و یاری رساندن آن‌ها در سخن؛

این هم انگیزه‌ای بسیار قبیح است؛ چون می‌ترسد که دوستانش از او ناراحت شوند، پس با آن ها در ذکر عیوب دیگران مساعدت می‌کند که از ضعف شخصیت خبر می‌دهد.

شهید رجائی می‌گفت:

خواهی نشوی رسوا            همرنگ حقیقت شو!

منبع :راه کارهای دوری از گناه سلسله مباحث غیبت و تهمت، صفحه 16، عزیزالله حیدری